Άγχος: Τι είναι και πως εκδηλώνεται στο σώμα μας;

 

Όταν μιλάμε για Stress εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο ένας οργανισμός αντιδρά σε κάθε ερέθισμα που γίνεται αντιληπτό ως απειλή για τη ζωή (το ερέθισμα μπορεί να είναι τόσο βιολογικό, π.χ. τραύμα, τοξίκωση, ασθένεια, όσο και ψυχολογικό). Το άγχος ή αλλιώς το stress είναι μία διεργασία με πολλές πλευρές αφού περιλαμβάνει τόσο βιολογικές όσο και ψυχοκοινωνικές εκδηλώσεις, ενώ αφορά ταυτόχρονα στο στρεσογόνο ερέθισμα, στον τρόπο που κανείς επεξεργάζεται νοητικά μια στρεσογόνα κατάσταση, στην συναισθηματική και σωματική του αντίδραση και τέλος στην συμπεριφορά που υιοθετεί για να την αντιμετωπίσει.

θα ασχοληθούμε κυρίως με τον τρόπο που αντιδρά το σώμα στο stress προκειμένου να κατανοήσουμε μια σειρά από σωματικά συμπτώματα που συχνά αναφέρουν άνθρωποι που υποφέρουν από χρόνιο stress (με τις κρίσεις πανικού να είναι μεταξύ των πιο επώδυνων).

 

Όλα ξεκινούν όταν ένα ερέθισμα γίνεται αντιληπτό ως επικίνδυνο, ως επίθεση ή ως απειλητικό για την επιβίωσή μας. Σε αυτήν την περίπτωση ενεργοποιείται αυτόματα μία πανάρχαιη (από τον προϊστορικό άνθρωπο μέχρι σήμερα) σωματική αντίδραση γνωστή ως «fight or flight» ή αλλιώς «φαινόμενο πάλης η φυγής». Φανταστείτε για παράδειγμα την περίπτωση που ένα άγριο ζώο σας επιτίθεται. Μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου το σώμα σας προετοιμάζεται για να παλέψει (fight) ή να το βάλει στα πόδια (flight) προκειμένου να σωθεί. Ο οργανισμός ενεργοποιεί αυτόματα μια σειρά από σωματικές διεργασίες (ενεργοποίηση Υποθαλάμου, ενεργοποίση Συμπαθητικού Νευρικού Συστήματος, έκκριση μιας σειράς ορμονών κλπ) τις οποίες εύκολα κανείς μπορεί να αντιληφθεί όταν αισθάνεται έντονο stress:

• Οι χτύποι τις καρδιάς αυξάνουν προκειμένου να κυκλοφορήσει περισσότερο αίμα το οποίο μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στα κύτταρα απομακρύνοντας τα απόβλητα.

• Αυτό προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

• Η αναπνοή γίνεται γρήγορη και κοφτή.

• Το συκώτι απελευθερώνει στο αίμα το αποθηκευμένο του σάκχαρο προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες.

• Οι κόρες του ματιού διαστέλλονται επιτρέποντας να περάσει περισσότερο φως.

• Οι υπόλοιπες αισθήσεις οξύνονται περισσότερο.

• Οι μύες εντείνονται και είναι έτοιμοι για κίνηση.

• Η κυκλοφορία του αίματος προς τα πεπτικά όργανα, τα χέρια και τα πόδια περιορίζεται, αλλά αυξάνεται προς τον εγκέφαλο και τους πιο βασικούς μύες.

• Τα αυξημένα επίπεδα μεταβολισμού παράγουν περισσότερη θερμότητα, και έτσι προκαλείται εφίδρωση.

 

Όταν ο κίνδυνος έχει περάσει και εσείς σταματήσατε πλέον να παλεύετε ή να τρέχετε για να σωθείτε, το φαινόμενο «fight or flight» σταματά και η σωματική ένταση σταδιακά εξασθενεί. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι το φαινόμενο «fight or flight» αποτελεί μία πολύτιμη ενστικτώδη αντίδραση στον κίνδυνο, απαραίτητη για να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή μας και να νιώσουμε ασφαλείς.

 

Τα δύσκολα ξεκινούν όταν το φαινόμενο «fight or flight» ενεργοποιείται όταν δεν θα έπρεπε. Πράγματι, η αντίδραση αυτή συχνά προκαλείται από καταστάσεις που δεν είναι πραγματικά επικίνδυνες ή απειλητικές για τη ζωή. Παρόλο αυτά, ο οργανισμός μας αντιδρά σαν να απειλούμαστε πραγματικά.

 

Όταν δεν υπάρχουν σαφής απειλητικές καταστάσεις για να ξεφύγουμε ή να παλέψουμε, η ένταση (σωματική & συναισθηματική) που δημιουργείται από το σύνδρομο “fight or flight” δεν απελευθερώνεται και έτσι αρχίζουμε σταδιακά να αποκτούμε stress. Πράγματι, το σώμα μας δραστηριοποιείται προκειμένου να παλέψει ή να το βάλει στα πόδια, η ένταση όμως αυτή συσσωρεύεται και δεν εκτονώνεται αφού δεν υπάρχει τίποτα από το οποίο να χρειάζεται να τρέξουμε ή να παλέψουμε.   Σε αυτήν την περίπτωση, όταν δηλαδή το «fight or flight» μας γεμίζει με ένταση η οποία τελικά δεν αποφορτίζεται, το stress βρίσκει διέξοδο σε μια χρόνια κόπωση, σε κάποια μόνιμη ανησυχία αλλά και σε μια σειρά από συμπτώματα.

 

Έρευνες έχουν αναδείξει τον επιβαρυντικό ρόλο του stress στην υγεία. Είναι γνωστό ότι το stress επιδρά αρνητικά στο ανοσοποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα την επιδείνωση  σωματικών καταστάσεων και ασθενειών που μπορεί να προϋπάρχουν (π.χ. εξέλιξη νεοπλασιών, εξέλιξη AIDS, καρδιαγγειακές διαταραχές, χρόνιες κεφαλαλγίες, ένταση πόνου, λοιμώξεις, παχυσαρκία, υπέρταση, διαβήτης κ.α.). Επίσης το stress συχνά βρίσκεται πίσω από την υιοθέτηση μιας σειράς επιβαρυντικών συμπεριφορών για την υγεία όπως:   κάπνισμα, αλκοόλ, ψυχοτρόπες ουσίες, κακή ποιότητα ύπνου, διατροφικές διαταραχές (υπερφαγία – υποφαγία), μείωση διάθεσης για άσκηση, μη τήρηση ιατρικών οδηγιών, προβλήματα ερμηνείας, αντίληψης και αντιμετώπισης σωματικών συμπτωμάτων. Τέλος το stress επιβαρύνει τη λειτουργία της μνήμης και της μάθησης, ενώ αποτελεί παράγοντα θνησιμότητας.

 

Αν νιώθετε ότι τα επίπεδα του stress που βιώνεται καθημερινά έχουν αρχίσει να επηρεάζουν την λειτουργικότητά σας και την ποιότητα της ζωής σας, είναι σημαντικό να ζητήσετε την συμβουλή ενός ειδικού ο οποίος θα σας βοηθήσει να ανακουφιστείτε από τα συμπτώματα, να ανακαλύψετε τους λόγους για τους οποίους ο οργανισμός σας νιώθει πως βρίσκεται σε μια μόνιμη απειλή, να διαχειριστείτε το άγχος, να νιώσετε ότι έχετε ξανά τον έλεγχο και τελικά να δείτε το μέλλον με περισσότερη αισιοδοξία και θετική προοπτική.

 

Σωματικά Συμπτώματα

• πόνοι σε διάφορα σημεία του σώματος

• διάρροια ή δυσκοιλιότητα

• ναυτία – ζαλάδα

• ταχυκαρδία – πόνοι στο στήθος

• απώλεια σεξουαλικής επιθυμίας

• χρόνια κόπωση

• ορμονικές διαταραχές

• δυσπεψία

• αυξημένη αρτηριακή πίεση

• πονοκέφαλοι

• ένταση και πόνος στους μύες

• αναπνευστικές δυσκολίες

 

Συναισθηματικά Συμπτώματα

• κακή διάθεση

• έντονος θυμός

• φόβοι και φοβίες

• αίσθημα ταραχής – δυσκολία χαλάρωσης

• αίσθημα μοναξιάς και απομόνωση

• αίσθημα απογοήτευσης

• δυσθυμική διάθεση – κατάθλιψη

• απώλεια αισθήματος ευχαρίστησης

 

Συμπτώματα Συμπεριφοράς

• αυξημένη ή μειωμένη όρεξη για φαγητό

• υπερυπνία ή αϋπνία

• απομόνωση από τους άλλους

• κακή διαχείριση χρόνου

• κατάχρηση αλκοόλ, καπνού, ναρκωτικών ως μέσα χαλάρωσης

• «νευρικές συνήθειες» (π.χ. δάγκωμα νυχιών, γρήγορος ή αργός βηματισμός, γρήγορη ή αργή ομιλία)

• ευερεθιστότητα

• ψυχαναγκασμοί

• αποφυγή καταστάσεων ή/και ανθρώπων

 

Γνωστικά Συμπτώματα

• προβλήματα μνήμης

• δυσκολία συγκέντρωσης

• αδύναμη κριτική ικανότητα

• αυτόματες αρνητικές σκέψεις

• δυσκολία χαλάρωσης

• μόνιμη αίσθηση ανησυχίας

• άκαμπτος – περιοριστικός τρόπος σκέψης