Κατάθλιψη και Διαταραχές Διάθεσης ή Συνεσθηματικες διαταραχες 

​

Η κατάθλιψη είναι μία σοβαρή νόσος που προκαλεί δυσλειτουργίες και ταλαιπωρία σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο. Πολλοί  άνθρωποι νομίζουν ότι η κατάθλιψη είναι αδυναμία της προσωπικότητας ή χαρακτηριολογικό μειονέκτημα.  Η κατάθλιψη όμως είναι νόσος - όχι αδυναμία.  Το αισιόδοξο μήνυμα που αξίζει να γνωρίζει όλος ο κόσμος είναι ότι η κατάθλιψη θεραπεύεται και οι άνθρωποι  μπορούν να  επανέλθουν στην προηγούμενη υγιή κατάσταση.

Η κατάθλιψη δεν παρουσιάζει μόνον συναισθηµατικά συμπτώματα, αλλά συχνά εκδηλώνεται και με σωματικά συμπτώματα. Τα συχνότερα εμφανιζόμενα σωματικά συμπτώματα είναι οι κεφαλαλγίες, οι στοµαχικές διαταραχές και ο χρόνιος πόνος,  που πολλές φορές εκδηλώνεται σε διαφορετικά σημεία του σώματος. 

  Η κατάθλιψη είναι µία από τις πιο συχνές παθήσεις. Εκδηλώνεται σε ποσοστό  10 με 15% στους άνδρες και στο 20 με 25% των γυναικών για τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

 

 

Από τι προκαλείται η κατάθλιψη;

 

Η κατάθλιψη µπορεί να προκληθεί από ένα σοβαρό στρεσσογόνο γεγονός της ζωής που μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε ή από µία απώλεια και μάλιστα αν προϋπάρχει κάποια ψυχολογική ευαλωτότητα στην προσωπικότητα του ανθρώπου, η πιθανότητα εκδήλωσής της αυξάνει. Μπορεί να εμφανιστεί όμως  και σε κάποια χρονική συγκυρία που  όλα πηγαίνουν καλά, ενώ δεν υπάρχουν ψυχοπιεστικές καταστάσεις ακόμη και σε μια δυνατή ψυχολογικά και καλά συγκροτημένη προσωπικότητα και τότε όλοι απορούν, γιατί φαίνεται ότι η κατάθλιψη εμφανίσθηκε από το πουθενά!

Οπωσδήποτε γενετικοί, νευροχημικοί, βιολογικοί, οικογενειακοί και ψυχολογικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εκδήλωση της κατάθλιψης. Με άλλα λόγια η αιτιοπαθογένεια της κατάθλιψης είναι πολυπαραγοντική. Σε όσους περισσότερους παράγοντες εκτίθεται  κάποιος, τόσο η πιθανότητα να εκδηλώσει κατάθλιψη αυξάνεται. 

  Μερικοί από τους παράγοντες κινδύνου είναι εμφανείς π.χ. εάν υπάρχει ιστορικό κατάθλιψης. Άλλοι  δεν είναι εμφανείς, όπως π.χ. το βιοχημικό «προφίλ».

Συνήθεις παράγοντες κινδύνου:

• Προσωπικό  ή οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης

• Ιστορικό αυτοκτονικών σκέψεων ή απόπειρας αυτοκτονίας

• Γυναικείο φύλο

• Περίοδος λοχείας ή περιεμμηνοπαυσιακή περίοδος

• Σοβαρή παθολογική νόσος

• Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης

• Αυξημένα επίπεδα στρες στην οικογένεια, την εργασία, τα οικονομικά, τις διαπροσωπικές σχέσεις

• Ιστορικό εξάρτησης από αλκοόλ ή ουσίες

 

  Η κατάθλιψη,  εκδηλώνεται με μία οµάδα συμπτωμάτων, που προκαλούν προβλήματα στη λειτουργικότητα του ανθρώπου σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του: Διαπροσωπικές σχέσεις, οικογενειακές σχέσεις, επαγγελματικές σχέσεις, ελεύθερος χρόνος. Με άλλα λόγια επηρεάζεται η ποιότητα της καθημερινότητας του πάσχοντος και συνακόλουθα επηρεάζονται όλοι οι άνθρωποι που είναι κοντά στον πάσχοντα.    

Δυστυχώς όμως, γύρω στο 50% των ανθρώπων που πάσχουν από κατάθλιψη δεν ζητούν ποτέ βοήθεια. Αλλά και από το υπόλοιπο ποσοστό που ζητά βοήθεια, ένα μικρό ποσοστό θα απευθυνθεί αρχικά στον ψυχίατρο, καθώς συχνά απευθύνεται -επειδή δεν γνωρίζει- σε άλλες ειδικότητες π.χ.  παθολόγους, καρδιολόγους, νευρολόγους κ.τ.λ.  και έτσι χάνεται πολύτιμος χρόνος για ψυχοθεραπευτική παρέμβαση που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αποθεραπεία της νόσου. 

 

 

Ποιές Είναι οι Μορφές της Κατάθλιψης;

 

Όπως υπάρχουν πολλές μορφές γρίππης ή καρκίνου, έτσι υπάρχουν και διάφορες μορφές κατάθλιψης. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον τύπο της κατάθλιψης, γιατί αυτό βοηθά στον προσδιορισμό της καταλληλότερης θεραπείας.  Είναι αυτονόητο ότι ο  πάσχων αξίζει να αντιμετωπίζεται με  προσοχή  και σεβασμό. Η θεραπεία είναι πάντα εξατομικευμένη.  Οι ηπιότερες μορφές κατάθλιψης αντιμετωπίζονται µόνο µε ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό µε κάποιες μικρές, αλλά ουσιαστικές αλλαγές του τρόπου ζωής. Οι πιο σοβαρές μορφές κατάθλιψης χρειάζονται φαρμακευτική θεραπεία σε συνδυασμό πάντα με ψυχοθεραπεία.

Μια γενική ταξινόμηση των  καταθλιπτικών διαταραχών θα μπορούσε να είναι η εξής: 

1) Μείζων Κατάθλιψη  

2) Δυσθυµία  

3) Κυκλοθυμία  

4) Διπολική διαταραχή.

 

Τι είναι η Μείζων Κατάθλιψη (Μ.Κ.);

 

Η Μείζων Κατάθλιψη  είναι μια συναισθηματική διαταραχή και περιλαμβάνει συγκεκριμένα συμπτώματα. Για να τεθεί η διάγνωση της κατάθλιψης πρέπει πέντε ή και περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα να είναι παρόντα για τουλάχιστον δύο εβδομάδες  και  να προκαλούν μείωση της λειτουργικότητας. Επίσης, για να τεθεί η διάγνωση της κατάθλιψης ένα από τα συμπτώματα πρέπει να είναι οπωσδήποτε η καταθλιπτική διάθεση ή η απώλεια του ενδιαφέροντος και της ευχαρίστησης.

• καταθλιπτική διάθεση

• Απώλεια του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης

• Προβλήματα λειτουργικότητας στο σπίτι ή στην εργασία ή στις σχέσεις με

τους άλλους ανθρώπους

• Διαταραχές ύπνου ή διατροφής

• Μειωμένη ενεργητικότητα

• Μειωμένη προσοχή ή συγκέντρωση

• Άγχος, ανησυχία

• Αίσθημα αναξιότητας, απρόσφορης ενοχής ή ματαιότητας 

• Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου και σε σοβαρές καταθλίψεις επανερχόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός.

    Για να τεθεί η διάγνωση της Μ.Κ. χρειάζεται τα συμπτώματα να διαρκούν τουλάχιστον δύο εβδομάδες και ταυτόχρονα να δυσκολεύουν σηµαντικά τη λειτουργικότητά του πάσχοντος. Μερικοί άνθρωποι µπορεί να παρουσιάσουν ένα μόνον επεισόδιο Μ.Κ. καθ’ όλη την ζωή τους, αλλά οι περισσότεροι παρουσιάζουν αρκετά επεισόδια, κυρίως όσοι δεν ακολουθήσουν την πρέπουσα θεραπεία.

 Πολύ σπάνια, η σοβαρή Μ.Κ. µπορεί να περιλαμβάνει και ψυχωτικά συμπτώματα όπως:  διαταραχές της σκέψης και ακουστικές  ψευδαισθήσεις. Στις σοβαρές περιπτώσεις θα χρειασθεί ο συνδυασμός των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων με το κατάλληλο είδος ψυχοθεραπείας.

 

 

Γιατί οι γυναίκες παρουσιάζουν κατάθλιψη συχνότερα από τους άνδρες;

 

Οι γυναίκες παρουσιάζουν κατάθλιψη περίπου δύο φορές πιο συχνά από τους άνδρες, διότι οι ορμόνες τους αυξομειώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. ( περίοδος, εγκυμοσύνη, τοκετός, λοχεία, θηλασμός,  εμμηνόπαυση).  Επίσης, πιθανόν να παράγουν λιγότερη σεροτονίνη από τους άνδρες, η οποία είναι μία χημική ουσία του εγκεφάλου που είναι απαραίτητη για την ρύθμιση της διάθεσης. 

 

  

 

Ποιά είναι η σχέση μεταξύ του στρες και της κατάθλιψης;

 

Το διαχρονικό στρες  και ψυχοπιεστικές καταστάσεις όπως  διαζύγιο, οικονομικά προβλήματα, απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη. Είναι εντυπωσιακό ότι η αύξηση κατά 0,8% της ανεργίας προκαλεί αύξηση κατά 1% των αυτοκτονιών.  

 Θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη ότι υπάρχουν οι λεγόμενες «καταθλιπτικές» προσωπικότητες, άνθρωποι που μοιάζουν να ήταν από πάντα απαισιόδοξοι, που βλέπουν την ζωή μέσα από σκουρόχρωμα γυαλιά και  το ποτήρι μισοάδειο. Είναι οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να διαχειρισθούν το στρες.   Η γνωστική ψυχοθεραπεία που έχει απόλυτη ένδειξη, μπορεί να αναδιαμορφώσει τον καταθλιπτικό τρόπο σκέψης,  την τάση να βλέπουν τα πράγματα χειρότερα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα και φυσικά να εντοπίσει και να αναδιαμορφώσει τις όποιες γνωστικές διαστρεβλώσεις υπάρχουν και συμβάλλουν στην καταθλιπτική εσωτερική πραγματικότητα.

 

 

Κατάθλιψη σε  παιδιά και  εφήβους

 

Τα συμπτώματα ποικίλουν πολύ, επειδή μέσα στα πλαίσια της ανάπτυξης, παιδιά και  έφηβοι εμφανίζουν αξιοσημείωτες διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις στην ψυχολογία τους. Συχνά δεν εμφανίζονται τα τυπικά συμπτώματα της κατάθλιψης και αυτό μπορεί να δυσκολέψει την διάγνωση.

Συνήθη καταθλιπτικά συμπτώματα είναι : έντονη κακοκεφιά, αυξημένο άγχος, ευερεθιστότητα, άρνηση να πάνε στο σχολείο, προσποίηση ότι είναι άρρωστοι, έντονο άγχος μην πάθουν κάτι οι γονείς, κακή ή και παραβατική συμπεριφορά στο σχολείο,  μεγάλη πτώση της σχολικής επίδοσης, συμπτώματα διατροφικών διαταραχών. (συνήθως τα κορίτσια)

 

Ηλικιωμένοι και κατάθλιψη

 

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους είναι συχνή και µπορεί να εκδηλώνεται με άτυπα συμπτώματα.  Τα συμπτώματα συχνά  σωματοποιούνται  π.χ.  δυσκοιλιότητα, χρόνιος πόνος που δεν υποχωρεί, ενοχλήσεις από το γαστρεντερικό σύστημα κ.α.    

 Υπάρχουν πολλές παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη στους ηλικιωμένους : καρκίνος, νόσος του Parkinson, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, στεφανιαία νόσος, εγκεφαλικό επεισόδιο, διαβήτης µε επιπλοκές, νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, άνοια κ.α. Η μείωση της όρασης, της ακοής, η μείωση των σωματικών δυνάμεων και της ζωτικότητας, σε συνδυασμό και με την συνταξιοδότηση μπορεί να τους περιθωριοποιήσουν και να τους απομονώσουν. Συνυπολογίστε και τις απώλειες που μπορεί να υπάρχουν π.χ. σύντροφος, φίλοι, γνωστοί, οπότε καταλαβαίνεται πόσο ευάλωτοι καθίστανται οι ηλικιωμένοι.

       

 

 Τι είναι η Δυσθυμία;

 

Την Δυσθυμία θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε σαν μία ήπια Μ.Κ.. Τα συμπτώματα αν και ήπιας έντασης είναι ενοχλητικά και διαρκούν τουλάχιστον 2 χρόνια. Συνήθως προκαλούν μικρή μείωση στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή του πάσχοντος. Κάποιες φορές δεν γίνεται αντιληπτή η διαταραχή από το περιβάλλον, ωστόσο, ο πάσχων  δεν αισθάνεται καλά και δεν μπορεί να χαρεί στο βαθμό που θα ήθελε την ζωή του. Σε παιδιά και εφήβους η Δυσθυμία μπορεί να εκφράζεται με μια αρνητική στάση και συμπεριφορά, ως κοινωνική απόσυρση και με έκπτωση της σχολικής απόδοσης. Ένα άτομο με δυσθυμία έχει έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει ένα ή περισσότερα πλήρη επεισόδια Μ.Κ. στην πορεία της ζωής του.  Η θεραπεία είναι συνήθως ψυχοθεραπευτική.

 

Τι είναι η Κυκλοθυμία;

 

Είναι μια συναισθηματική διαταραχή όπου υπάρχει για τουλάχιστον δύο χρόνια παρουσία πολυάριθμων περιόδων με ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα που εναλλάσσονται με περιόδους όπου υπάρχει έντονα ανεβασμένη διάθεση και μια διαχυτική ή και ευερέθιστη συμπεριφορά, συμπτώματα δηλαδή υπομανιακού επεισοδίου, που επηρεάζουν την λειτουργικότητα του πάσχοντος. Η πιο συχνή επιπλοκή είναι η κατάχρηση ουσιών. Σχεδόν πάντα απαιτείται φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία.

 

Τι είναι η Διπολική Διαταραχή;

 

Η Διπολική Διαταραχή είναι μία συναισθηματική διαταραχή με δύο «πόλους», δύο άκρα. Το ένα είναι της σοβαρής κατάθλιψης και το άλλο είναι της υπερβολικής ευφορίας, διέγερσης και άσκοπης δραστηριότητας. Οι πάσχοντες, έχουν διάθεση που δεν εναλλάσσεται απλώς ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα, αλλά φθάνει σε αυτά.  Αυτές οι εναλλαγές της διάθεσης πραγματοποιούνται σταδιακά, όμως σπανίως μπορεί να εναλλάσσονται ταχύτατα, με δραματικό τρόπο. Η Διπολική Διαταραχή παρουσιάζεται λιγότερο συχνά σε σύγκριση με τις άλλες μορφές της κατάθλιψης. Στις σοβαρές εκφράσεις της μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία ή να παρουσιασθεί ψύχωση. Ψύχωση σηµαίνει ότι έχει χαθεί η επαφή  του πάσχοντος µε την πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό.  

Στο καταθλιπτικό  στάδιο, οι ασθενείς  παρουσιάζουν τα συμπτώματα της Μείζονος Κατάθλιψης, ενώ στο μανιακό, τα άτομα έχουν υπερβολική ενεργητικότητα, μιλάνε ακατάπαυστα και πηδάνε από το ένα θέμα στο άλλο.

Συμπτώματα της Διπολικής Διαταραχής:

Πολλά από  τα προαναφερθέντα συμπτώματα της Μ.Κ. όταν  ο Διπολικός ασθενής είναι σε καταθλιπτική φάση.

Όταν είναι σε μανιακή φάση, τότε υπάρχουν πολλά από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Μειωμένη ανάγκη ύπνου, μερικές φορές μάλιστα μπορεί να μένει ξύπνιος για ημέρες .

• Πολλά ή και υπερβολικά σχέδια ή πράγματα εξελίσσονται ταυτόχρονα χωρίς ποτέ να ολοκληρώνεται κανένα.

• Ιδέες μεγαλείου, εξωπραγματική  υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων του.

• Αυξημένη ενεργητικότητα, διέγερση, ευερεθιστότητα.

• Έντονη εσωτερική πίεση λόγου με αποτέλεσμα  να μιλάει συνέχεια.

• Φυγή ιδεών.

• Έντονο ευφορικό συναίσθημα, απρόσφορη διαχυτικότητα.

• Αυξημένη σεξουαλική επιθυμία, με αδιάκριτη και ακατάλληλη σεξουαλική δραστηριότητα.

• Απρόσφορη και ανώριμη κοινωνική συμπεριφορά, υπερβολικά έξοδα, ανόητες επιχειρηματικές επενδύσεις  και κατασπατάληση χρημάτων και μερικές φορές και ακίνητης περιουσίας.

• Έντονα διαταραγμένη αντίληψη της πραγματικότητας και μείωση της προσοχής, συγκέντρωσης και της κριτικής ικανότητας

 

Για να τεθεί η διάγνωση του μανιακού επεισοδίου τα συμπτώματα  πρέπει να διαρκούν τουλάχιστον μια εβδομάδα και να επιφέρουν μεγάλη έκπτωση της λειτουργικότητας στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή.